Dysortografia.

W ostatnich latach odnotowujemy w poradni lawinowo rosnącą liczbę zgłoszeń związanych z trudnościami w pisaniu. Dotyczy to zwłaszcza dzieci i młodzieży kończącej jakiś etap edukacji. Wydaje się jednak, że wśród przyczyn błędnego pisania dysortografia stanowi tylko niewielki procent. O ile diagnoza psychologiczna dysleksji u młodszych dzieci jest stosunkowo prosta, o tyle trafne jej rozpoznanie w wieku starszym napotyka już na pewne trudności nakładają się, bowiem na siebie zarówno zaniedbania środowiskowe, dydaktyczne, jak i brak nawyku pracy nad ortografią, a co za tym idzie wrażliwości ortograficznej, czy w końcu zaburzenia koncentracji uwagi, tak charakterystyczne dla wieku dorastania.¹

Dysortografia – specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni. Termin ten pochodzi od przedrostka dys- oraz wyrazów: orthos – prawidłowy (j. grecki) i grapho – „piszę”, „rysuję” (j. grecki). Są to trudności w pisaniu przejawiające się popełnianiem różnego typu błędów: typowo ortograficznych, wynikających z nieprzestrzegania znanych uczniowi zasad pisowni oraz błędów specyficznych, takich jak mylenie liter (zastępowanie), opuszczanie, dodawanie i przestawianie liter i sylab, pisanie liter i cyfr zwierciadlanie.    

Dysortografię rozpoznajemy u uczniów o prawidłowym rozwoju umysłowym, w przypadkach, gdy trudności występują pomimo znajomości zasad pisowni, braku wad zmysłu i zaniedbania pedagogicznego, a spowodowane są zaburzeniami opisanych procesów. Bardzo trudno znaleźć różnice pomiędzy dysleksją a dysortografią, zdaniem badaczy dysleksja (trudności w czytaniu) jest uwarunkowana np. genetycznie ma „lżejszą postać” i szybciej ustępuje, a dysortografia (błędne pisanie) często uwarunkowana jest organicznie, bywa bardzo nasilona i niezwykle trudna do usunięcia na drodze terapii. Niekiedy pełne jej ustąpienie nie jest możliwe.² J. Augur podaje dalsze wyjaśnienia: nauka czytania jest czynnością zbliżoną do przełamywania szyfru i kiedy się tego dokona, każda wiadomość napisana tym szyfrem może zostać odczytana. Natomiast pisanie jest czynnością uzależnioną od magazynowania i przywoływania z pamięci symboli. Ponadto czytanie nie musi być idealnie poprawne, aby nastąpiło rozumienie treści czytanego tekstu, choć opuszczenie małego słowa „nie” może całkowicie zmienić jego znaczenie. Natomiast pisanie tekstu musi być całkowicie poprawne” każda litera musi znajdować się na swoim miejscu, być ukierunkowana we właściwą stronę. Podobnie też wyrazy powinny występować w zdaniu w określonej kolejności, choć w tym wypadku możliwa jest pewna dowolność. W pracach pisemnych ucznia błędy ortograficzne mogą wynikać z braku znajomości zasad pisowni, czasem są skutkiem braku dobrej koncentracji uwagi i braku nawyku kontrolowania wyniku swojej pracy, czasem pojawiają się przy zmianie stereotypów ruchowych, np. u kogoś, kto zaczyna pisać na maszynie do pisania czy komputerze.

Dysortografię jako specjalne zaburzenia w pisaniu rozpoznajemy wówczas, gdy dotyczy dziecka o prawidłowym rozwoju umysłowym, które opanowało zasady pisowni, ma motywację do poprawnego pisania i popełnia (lub popełniało w przeszłości) nie tylko błędy ortograficzne, lecz również specyficzne błędy w pisowni wyrazów.³

Rodzaj tych błędów w dużej mierze zależy od warunkujących je zaburzeń, zależnie od tego, czy dotyczą funkcji wzrokowych czy słuchowych. Do specyficznych błędów należy:

• uporczywe opuszczanie, dodawanie i przestawianie liter i sylab;

• mylenie liter podobnych pod względem kształtu (np. l – t - ł) lub gdy odpowiadające im głoski są do siebie podobne, różni je tylko dźwięczność bezdźwięczność ( np. d - t);

• mylenie liter o tym samym kształcie, lecz innym układzie przestrzeni (np. p - b, m - w);

• pisanie liter zwierciadlanych, pisanie wyrazu od strony prawej do lewej – pismo lustrzane (b- d);

• pomijanie znaków diakrytycznych (kropek, haczyków nad i pod literą);

• występowanie wyrazów bezsensownych wskutek pojawienia się w jednym wyrazie kilku rodzajów błędów.

Do objawów dysortografii zaliczamy, więc wszelkiego rodzaju zniekształcenia zapisu wyrazów. Zależnie od patomechanizmu zaburzeń mogą być różne, charakterystyczne dla zaburzeń percepcji wzrokowej czy słuchowej. Wszystkie dzieci rozpoczynające naukę szkolną mają trudności z opanowaniem poprawnej pisowni, jednakże w przypadku dzieci z dysortografią trudności te nie znikają pod wpływem zwykłych oddziaływań dydaktycznych nauczyciela, wynikających z programu nauczania, w wyniku stosowania rutynowych metod nauczania. Trudności tych dzieci są nasilone i uporczywe, utrzymują się po zakończeniu etapu nauczania początkowego, a nie poddane specjalnym ćwiczeniom, dają o sobie znać do końca życia.⁴

 

 

1 M. Krzywińska Czy na pewno dysortografia? Polskie Towarzystwo Dysleksji - Biuletyn

Informacyjny Oddziału Warszawskiego Warszawa 2004 nr 29

2 E. Jarosz, E. Wysoka Diagnoza psychopedagogiczna podstawowe problemy i rozwiązania Warszawa 2006

3.M. Bogdanowicz O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu - odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli Lubin 1995 ss.102 – 104

4.M. Bogdanowicz O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu - odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli Lubin 1995 ss. 67

 

 

BIBLIOGRAFIA

M. Bogdanowicz O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu - odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli Lubin 1995

E. Jarosz, E. Wysoka Diagnoza psychopedagogiczna podstawowe problemy i rozwiązania Warszawa 2006

M. Krzywińska Czy na pewno dysortografia? Polskie Towarzystwo Dysleksji -

Biuletyn Informacyjny Oddziału Warszawskiego Warszawa 2004 nr. 29